Page 46 - bilim_dergisi

Eker Çelebi ve Taşkın Ekici Denizli İl Millî Eğitim Müdürlüğü Bilim ve Eğitim Dergisi 1(1), 2025 *Merve EKER ÇELEBİ

Besin zincirindeki bozulmalar, mera alanlarının sürülmesi ve aşırı otlatma, tarım ve gıda üretiminde eşitsizlikler,
besleyici gıdaya erişimin, sürdürülebilir tarımı teşvik gibi konular da SKH 2 (Açlığa Son) hedefiyle ilişkilendirilmiştir.
Kompost yapma, tarım ile ilgili araştırmalar yapma programda yer alan önemli içeriklerdendir.
Enerji kaynakları ve kullanımıyla ilgili konular, öğrencilere temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının (güneş, rüzgar,
hidroelektrik) kullanımı ve önemi, elektrik üretiminde sürdürülebilir bir yaklaşımı teşvik etme, fosil yakıtların (kömür,
petrol) azaltılması, enerji üretiminin çevresel etkilerini minimuma indirme, enerji verimliliği uygulamaları, gereksiz
enerji tüketimini ve buna bağlı ışık kirliliğini azaltılması SKH 7 (Erişilebilir ve Temiz Enerji) ile ilişkilendirilmiştir.

Programda öğrencilerin kaynakları verimli kullanmasına, doğaya duyarlı olmasına ve çevre sorunlarına çözüm
geliştirmesine dair becerileri kazanmaları hedeflenmektedir. Bu, SKH 12 (Sorumlu Üretim ve Tüketim) ile doğrudan
ilişkilidir. Öğrencilerin atık yönetimi ve geri dönüşüm konularında bilinçlenmeleri, bu hedefin gerçekleştirilmesine
önemli bir yer tutmaktadır. Dördüncü sınıf düzeyinde bu konuya yer verilmesi ise programın güçlü bir yönü olarak
ele alınabilir.

Öğrencilerin iklim değişikliği, su tasarrufu ve enerji verimliliği konularında bilgi sahibi olmaları ve bu konularda
projeler geliştirmeleri, SKH 13 (İklim Eylemi) ile ilişkilendirilmiş bağlantılı olarak yorumlanmıştır. Programda,
öğrencilerin karbon ayak izlerini hesaplamaları ve bu konuda tasarruf önlemleri geliştirmeleri teşvik edilmektedir.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, sera gazı emisyonlarını azaltılması iklim değişikliğiyle mücadelede etkili
olması, elektrik üretiminde fosil yakıt kullanımını azaltmanın, enerji tüketimine bağlı çevresel zararları önlemesi,
yenilenebilir enerji kaynaklarının aydınlatma sistemlerinde tercih edilmesi gibi konular da İklim Eylemi hedefiyle
ilişkili olarak ele alınmıştır.

Karasal ekosistemleri korumak, sürdürülebilir şekilde yönetmek, ormanların, toprakların ve biyoçeşitliliğin
korunması, besin zincirinin devamlılığı ve ekosistemlerin sürdürülebilirliği, fotosentez ve solunum, doğal yaşam
alanlarını koruma ve biyoçeşitliliği tehdit eden faktörleri sorgulama becerileri de SKH 15 (Karasal Ekosistemlerin
Korunması), SKH 6 (Temiz Su ve Sanitasyon) ve SKH 14 (Sudaki Yaşam) ile ilişkilendirilmiştir.
Şehirlerde sürdürülebilir atık yönetim sistemlerinin oluşturulması, temiz ve yaşanabilir şehirlerin geliştirilmesi, atık
dönüşümü, şehirlerde çevre kirliliğini önlemek ve altyapıyı geliştirmek, kaynakların verimli kullanılması ve atık
oluşumunun en aza indirilmesi, geri dönüşümle enerji tasarrufu ve malzeme yeniden kullanımı sağlanabilmesi, arazi
kullanımı, doğal alanların yok olması ise SKH 11 (Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar) ile ilişkilendirilmiştir.
Program bütünüyle ele alındığında sosyal duygusal öğrenme ve sürdürülebilirlik becerileri farklı derslerle de
ilişkilendirilmiş olması, öğrenme öğretme yaşantıları ile açıklanması, zenginleştirme ve derinleşme bölümlerinde yer
alan örnekler ile de SKH 4 (Nitelikli Eğitim) ile ilişkilendirilebilir. Eğitim yoluyla sürdürülebilirlik bilincinin
artırılması, gelecekteki nesillerin çevreye duyarlı bireyler olarak yetişmesine katkıda bulunması programın güçlü
yönlerinden biridir. Farklı bölgelerdeki öğrenci profilleri, öğretmen deneyimleri, altyapı imkanları ve eğitim
materyallerinin etkinliği gibi değişkenler göz önüne alındığında öğretim programında hem zenginleştirme ve
destekleme önerileri ve hem de farklı konularla ilişkilendirmeler yapılmıştır. Bu da nitelikli eğitim (SKH 4), eğitimde
fırsat eşitliği sağlamakla doğrudan ilişkili olduğu için programın yapısının da bu kalkınma hedefleriyle doğrudan
ilişkili olduğu sonucuna varılabilir.
Ateş tarafından (2019) yapılan Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programının Sürdürülebilir Kalkınma Eğitimi Açısından
Analizi isimli çalışmada, sürdürülebilir kalkınma boyutlarının fen bilimleri programındaki yeri incelenmiştir (Ateş,
2019). Sürdürülebilir kalkınma boyutları incelendiğinde, genel olarak çevre bilinci, insan-doğa ilişkisi, hava kirliliği
ve küresel ısınma gibi çevresel konuların daha çok yer aldığı görülmektedir. Bu çalışma çalışmamızın içerik analizine
yakın bir çalışma olup 2018 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı ile yapıldığı için örtüşmemektedir.
İçerikte kullanılan alana özgü bilginin yanında sürdürülebilir yaşam, küresel iklim değişikliği, tarım alanlarının
korunması, ata tohum, sıfır atık, kompost yapma, atığın dönüştürülmesi, ileri dönüşüm uygulamaları gibi güncel ve
yenilikçi ifadelere yer verildiği görülmektedir. Geçmiş öğretim programlarındaki gibi sadece ekonomik boyuta yer
verilmemiş doğa boyutu da gözetildiği düşünülmektedir. Bilinçli tüketici olma, doğal kaynakları koruma ekonomik
kaygılardan önce ele alındığı görülmektedir. Bir diğer önemli değişimlerden biri de atık kavramı sadece geri dönüşüm
odaklı ele alınmamış, atık azaltma, tekrar kullanma, ileri dönüşüm uygulamaları gibi yöntemlere de yer verilmiş
olması olarak gösterilebilir. Sonuç olarak, Fen Bilimleri Öğretim Programı'ndaki öğrenme çıktıları, sürdürülebilir
kalkınma hedefleri ile uyumlu bir şekilde tasarlanmış olup, öğrencilerin çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik
konularında bilinçlenmelerine katkıda bulunmaktadır. Bu bağlamda, eğitim süreçleri aracılığıyla sürdürülebilir bir
gelecek için gerekli bilgi ve becerilerin kazandırılmasının hedeflendiği görülmektedir.

5. ÖNERİLER
Araştırmamızdan elde edilen bulgulara dayalı olarak eğitim programlarında yer alan sürdürülebilirlik okuryazarlığı
kavramının okullarda nasıl ele alındığı, kültürel farklılıklara göre değişip değişmediği, uygulayıcıların ve öğrencilerin
konu hakkındaki görüşleri araştırılabilir.

37